پیشگفتار

به گمانم چنانکه که در لابه لای خطوط همه فصل های کتاب مشهود است واژه کلیدی کتاب " توسعه " است. همواره در طول دوران تحصیل، پژوهش و فعالیت اجرایی، توسعه و چگونگی حرکت در مسیر توسعه با مضمون کمک به زیست بهتر انسان ها دغدغه ذهنی ام بوده است. غور و تأمل چند ساله در متون اقتصادی، مفهوم توسعه را با موضوعات و مباحثی چون سرمایه، دارایی، پول، درآمد، منابع و غیره گره می زد که در دهه و سال های اخیر مفاهیمی چون توسعه پایدار و توسعه انسانی به این گستره مفاهیم اقتصادی افزوده شده است. با وجود اذعان به پارادیم های مذکور، همواره بر این کنجکاوی علمی خود تاکید داشتم که در سازمان ها و در ایران مفهوم و مولفه ای فراتر از مفاهیم و متغیرهای مذکور برای توسعه نیاز است. به عبارت بهتر برای توسعه کشور و توسعه سازمانی متغیری افزون بر سرمایه، دارایی، پول، درآمد، منابع و در کل مولفه های اقتصادی و اجتماعی نیاز است. در ذهن و اندیشه خود همواره دنبال مفهومی مدیریتی و نظارتی به عنوان حلقه مفقوده حرکت و اراده توسعه در کشور بودم. گاهی این اندیشه در من قوت می گرفت که مدیریت مولفه مهم توسعه است و گاهی نظارت و کنترل را موثرتر می پنداشتم.

به دنبال چنین سوال ذهنی به مرور بسیاری از مقالات و کتاب های مدیریتی و اقتصادی پرداختم و حتی موضوع رساله دکترای خود را در همین زمینه انتخاب نمودم . با پژوهش چند ساله این فلسفه فکری در من قوت گرفت که مدیریت حرفه ای یا حرفه ای گرایی در مدیریت می تواند حلقه مفقوده توسعه در کشور و در صنایع مختلف باشد. اینجانب باور دارم که با حرفه ای گرایی در مدیریت یا حداقل توسعه حرفه ای مدیران صنایع مختلف، مسیر توسعه سازمانی و در نهایت توسعه کشور هموارتر خواهد شد. چنانکه افلاطون و بسیاری از صاحبنظران و پژوهشگران عصر حاضر بدان صحه گذاشته " یا باید حکیم حاکم شود یا حاکم حکیم شود".

با دستاورد پژوهشی پیش گفته و با هدف ایفای نقش در مسیر آرمان توسعه ایران سربلند کوشش نمودم کتابی تحت عنوان اصول توسعه حرفه ای مدیران تدوین و به اشتراک بگذارم تا بتوانم سهمی هر چند اندک در توسعه کشور داشته باشم. کتاب حاضر اصول توسعه حرفه ای مدیران را در چارچوب یک مدل عمومی تبیین و تشریح نموده است. کتاب با تاکید بر ابعاد مختلف توسعه حرفه ای مدیران، اقشار مختلفی از مدیران و کارکنان سازمان ها را به عنوان جامعه هدف مخاطب قرار داده است. به عبارتی این کتاب می تواند از سوی مدیران در لایه ها و سطوح مختلف ملی و سازمانی، سیاستگذاران و برنامه ریزان، کارکنان و افراد علاقمند به مدیریت حرفه ای، پژوهشگران و دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد.

کتاب مشتمل بر شش فصل است که با یک رویکرد کل به جز تدوین شده و در فصل اول چارچوب و حدود و ثغور مدیریت حرفه ای تبیین شده و در فصول بعدی چگونگی توسعه حرفه ای مدیران، الگوها و مدل های آن و در نهایت ابزارهای توسعه حرفه ای مدیران مورد بحث قرار گرفته است.

در فصل اول مفهوم توسعه حرفه­ای، مفهوم مدیریت و توسعه مدیران در صنعت بانکداری، مفهوم توسعه حرفه­ای مدیران، شایستگی مدیریتی و تعامل آن با توسعه حرفه­ای مدیران، مؤلفه­ها/ متغیرهای توسعه مدیران، چرخه و فرایند مدیریت بانک و حرفه ای گرایی در مدیریت بانک تشریح و تبیین شده است.

در فصل دوم مفهوم حرفه­، ابعاد و مختصات حرفه و شغل، روند تاریخی و دیدگاه­های تکوین مفهوم حرفه­ای­گرایی مدیران، اصول و فرایند توسعه حرفه­ای مدیران، مدل/ عناصر توسعه حرفه­ای مدیران، نقش­های حرفه­ای مدیران، مهارت­های حرفه­ای، ویژگی­های شخصیتی حرفه­ای مدیران، ابعاد و عناصر الگوی عمومی توسعه حرفه­ای مدیران، مدل­های تجربی توسعه حرفه­ای مدیران، روابط حرفه، حرفه­ای­گرایی و شایستگی در چارچوب مدل توسعه­حرفه­ای مدیران بانک تشریح و تبیین شده است.

فصل سوم با هدف آشنا کردن خوانندگان با روند و تاریخچه ظهور و تکوین مفهوم شایستگی مدیران و شایستگی مدیران صنعت بانکداری به عنوان محتوای برنامه­های توسعه حرفه­ای نگارش شده است. در این فصل مباحثی چون شایستگی و شایسته سالاری، روند ظهور و تکوین مفهوم شایستگی، فرایند و زیرساخت­های شایسته­سالاری در سازمان، مدیریت مبتنی بر شایستگی، ویژگی­های شخصیتی موثر بر عملکرد اثربخش مدیران، تعامل ویژگی­های شخصیتی، شایستگی و عملکرد اثربخش مدیران، رویکردها، انواع و سطوح شایستگی مدیران و مدل­ها و مطالعات شایستگی مدیران تشریح و تبیین شده است.

در فصل چهارم هدف تبیین شایستگی مدیران صنعت بانکداری با رویکرد پژوهشی و کسب شناخت مناسب از شایستگی­های توسعه حرفه­ای مدیران در صنعت بانکداری بوده است. با این هدف، توسعه حرفه­ای مدیران صنعت بانکداری، شایستگی مدیران بانکی با فراتحلیلی بر مطالعات و پژوهش­ها، توسعه حرفه­ای مدیران بانکی با مورد پژوهی­ها در صنعت بانکداری و چارچوب مدل­ها و الگوهای توسعه شایستگی مدیران بانکی تشریح و تبیین شده است.

در فصل پنجم چارچوب مدل توسعه حرفه­ای مدیران صنعت بانکداری ایران تشریح شده است. در این فصل ابعاد توسعه حرفه­ای مدیران بانک، مؤلفه­های توسعه حرفه­ای مدیران بانک، شاخص­های توسعه حرفه­ای مدیران بانک، مدل توسعه حرفه­ای مدیران بانک، شایستگی­های توسعه حرفه­ای مدیران بانک، ساز و کارهای کاربست اثربخش مدل در نظام بانکی، نقاط ضعف و قوت مدل به عنوان یک مدل عمومی توسعه حرفه­ای مدیران تشریح شده است و ابعادی چون بعد فکری – ارزشی، بعد ارتباطات مدیران، بعد دانش فنی – تخصصی، بعد مدیریتی و 218بعد توانایی تشریح و تبیین شده است.

در فصل ششم فرایند سنجش و توسعه شایستگی مدیران بانک بیان شده است. در این فصل چارچوب توسعه حرفه­ای مدیران، تعامل و تناسب ارزیابی شایستگی­ها با توسعه شایستگی، روش­شناسی توسعه حرفه­ای مدیران بانکی، مراحل توسعه حرفه­ای مدیران و عناصر و شاخص­های مطرح در برنامه توسعه حرفه­ای مدیران تشریح و تبیین شده است.

همچنین در بخش پیوست ها برخی از ابزارهای توسعه حرفه ای مدیران و نمونه برنامه های توسعه حرفه ای در سال های اخیر در سطح جهانی مانند پرسشنامه شایستگی های عمومی مدیران صنعت بانکداری ایران، برنامه توسعه حرفه ای مدیران شعب، چارچوب برنامه توسعه شایستگی بانکداران در موسسه بانکداری ایرلند (2016) و چارچوب اعطای گواهینامه صلاحیت حرفه ای مدیریت شعب پولی و بانکی (CBBM,2017) آورده شده است.

گفتنی است که کتاب حاضر به ثمر نمی نشست مگر با لطف و یاری چند گروه که در این بخش ذکر چند سپاس را بر خود لازم می دانم. سپاس نخست، برای توفیق نگارش این کتاب که جز در سایه موهبت خداوند سبحان میسر نبود. سپاس دوم، از والدینم که هرچه دارم از ایشان است و بودن و زیستن را به من هدیه نمودند. سپاس سوم، از اساتیدی که از ایشان آموختم و مشوق و مشاور من بوده اند. سپاس چهارم، از همسر صبورم که با قدرت تعقل و اندیشه خویش مرا در مسیر علمی و پژوهشی حمایت نموده اند و بخشی از دستاوردهای علمی خویش را مرهون ایشان هستم؛ از فرزندان عزیزم که عشق را و معنای هستی را برای من ترجمه نمودند.

در پایان امید دارم این کتاب کاربردی در محیط های سازمانی راهنمای عمل جامعه هدف قرار گیرد و بتواند سهمی هر چند اندک در مسیر توسعه پایدار سازمانی و ملی داشته باشد. نویسنده اذعان دارد که کتاب حاضر همانند هر اثر علمی عاری از ضعف و قوت نیست و به گرمی از پیشنهادهای منتقدان و خوانندگان عزیز برای برجسته سازی نقاط قوت، کاهش و حذف نقاط ضعف و در نهایت بهبود کیفیت کتاب از مسیر آدرس الکترونیکیedu.asheghi.ttb@gmail.com استقبال می نماید.

تهران/ سال هزار و سیصد و نود هفت

15/5/97

دکتر حسن عاشقی